Günlük hayatta birçok insan, uykusu olmasına karşın uyuyamadığından şikayetçidir. Uykusuzluk hastalığına sahip olan kişi, uyumayı başarsa bile, uyandığında kendini yorgun hissedebilir. Uykusuzluk yalnızca güç düzeyini ve ruh halini değil kişinin sıhhatini, iş performansını ve ömür kalitesini de değerli derecede etkileyebilir. Uykusuzluk; uykuya dalmayı zorlaştırabileceği üzere çok erken uyanmaya ya da uykunun bölünmesine de neden olabilir.
Uykusuzluk sorunu, sıhhat sıkıntılarından beslenme alışkanlığına kadar birçok faktörden etkilenebilir. Pekala uykusuzluk nedir ve belirtileri nelerdir? Uykusuzluğun sebepleri nelerdir? Tedavi edilebilir mi?
UYKUSUZLUK NEDİR?
İnsomnia olarak da isimlendirilen uykusuzluk; kişinin uykuya dalmasına pürüz olan yahut uyumamasına neden olan bir tıp uyku hastalığı olarak tanımlanır.
Birçok insan, hayatının bir periyodunda günler yahut haftalar süren kısa müddetli (akut) uykusuzluk yaşayabilir. Bu türlü durumlar ekseriyetle gerilim yahut travmatik bir olay sonucunda gözlenir. Fakat birtakım beşerler 1 ay yahut daha uzun süren uzun vadeli (kronik) uykusuzluk yaşar. Uykusuzluğun kendisi birincil sorun olabilir yahut farklı bir tıbbi durum ya da kullanılan ilaçlar nedeniyle oluşabilir.
UYKUSUZLUK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalığın tarifi belirtiler üzerinden yapılır. En sık kendini gösteren uykusuzluk belirtileri şu biçimde sıralanabilir:
-Gün içinde uyuklama hali
-Yorgunluk
-Sinirlilik
-Konsantrasyon eksikliği
-Hafıza sorunları
-Geceleri uykuya dalmakta zorluk çekme
-Gece uyanmak
-Çok erken uyanmak
-Gece uykusundan sonra dinlenmiş hissetmemek
-Anksiyete
-Uyku konusunda kaygılara sahip olmak
-Gün içinde sıklıkla yanılgı yapma yahut uykusuzluğa bağlı kazaların yaşanması
UYKUSUZLUĞUN SEBEPLERİ NELERDİR?
Yetişkinlerin yaklaşık yüzde 50’si vakit zaman uykusuzlukla karşı karşıya kalabilir ve her 10 şahıstan 1’i kronik uykusuzluktan şikayet eder. Uykusuzluk, bayanlarda erkeklerden yaklaşık iki katıdır ve gençlerden daha yaşlılarda daha yaygındır. Uykusuzluk hastalığı birçok nedene bağlı olarak gelişebilir.
Kronik uykusuzluk çoklukla gerilim, ömür olayları yahut uykuyu bozan alışkanlıkların bir sonucudur. Altta yatan nedeni tedavi etmek uykusuzluğu çözebilir lakin tedavi birtakım durumlarda yıllarca sürebilir. Kronik uykusuzluğun yaygın nedenleri şu formda sıralanabilir:
Stres: İş, okul, sıhhat, finans yahut aile ile ilgili telaşlar, mevt, boşanma üzere gerilimli hayat olayları geceleri zihni etkin tutup uyumayı zorlaştırabilir.
Seyahat yahut iş programı: Bedenin uyku ve uyanıklık tertibini sağlayan ve bedenin iç saati olarak isimlendirilen sirkadiyen ritimler seyahat yahut iş çalışma saatleri nedeniyle bozulabilir. Bunlara örnek olarak jet lag; geç, erken yahut değişen vardiyalarda çalışmak verilebilir.
Kötü uyku alışkanlıkları: Sistemsiz bir yatma vakti, yatmadan evvel yapılan uyarıcı aktiviteler, rahatsız edici bir uyku ortamı, makus uyku alışkanlıkları olarak sayılabilir. Bilgisayarlar, televizyonlar, akıllı telefonlar yahut yatmadan çabucak evvelki başka ekran aktiviteleri uyku döngüsünü olumsuz istikamette tesirler.
Akşamları çok geç yemek yemek: Yatmadan evvel çok fazla yemek yemek, yatarken fizikî olarak rahatsız hissetmenize neden olacaktır. Kimi beşerler ana öğünlerini yatma saatine yakın aldıklarında, mide ekşimesi ve yiyeceklerin mideden yemek borusuna geri kaçmasına neden olan, asit reflüsü denen şikayetle karşılaşır. Bu üzere durumlar uyuya dalmayı zorlaştırır.
Ruh sıhhati bozuklukları: Travma sonrası gerilim bozukluğu üzere korku bozuklukları uykuyu etkileyebilir. Örneğin; çok erken uyanmak depresyonun bir belirtisi olabilir.
İlaçlar: Birtakım antidepresanlar, astım yahut tansiyon ilaçları üzere reçeteyle satılan birçok ilaç, uyku bozukluklarına neden olabilir. Kimi ağrı kesici ilaçlar, alerji ve soğuk algınlığı ilaçları yahut zayıflama eserleri üzere reçetesiz satılan birçok ilaç ise kafein üzere uykuyu etkileyebilecek uyarıcılar içerebilir.
Tıbbi sebepler: İnsomnia’ya neden olan tıbbi hastalıklar ortasında kronik ağrı, kanser, diyabet, kalp hastalığı, astım, gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), çok etkin tiroid, Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı sayılabilir.
Uyku ile ilgili bozukluklar: Uyku apnesi, gece boyunca nizamlı aralıklarla nefes alınmasına mani olan tıbbi bir durumdur. Ayrıyeten huzursuz bacak sendromu üzere rahatsızlıklar uykuya dalmayı güçleştirebilir.
Kafein, nikotin ve alkol: Kahve, çay üzere kafeinli içecekler uyarıcı tesire sahiptir. Bu tip eserleri bilhassa akşam geç saatlerde tüketmek, gece uykuya dalmayı güçleştirir. Tütün eserlerindeki nikotin, uykuyu etkileyebilecek öteki bir uyarıcıdır. Alkol ise uykuya dalmaya yardımcı olabilir lakin daha derin uyku kademelerini önler.
UYKUSUZLUK TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Uykusuzluk, tedavi edilebilen bir hastalıktır. Uykusuzluğu giderebilecek reçeteli ve reçetesiz satılan ilaçların yanında farklı terapiler ve tedaviler bulunur. Bunlar şu halde özetlenebilir:
Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi: Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi bireyi uyanık tutan olumsuz fikirleri ve hareketleri denetim etmeye yahut ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Ekseriyetle uykusuzluk hastalarına birinci tedavi tekniği olarak önerilen bu yol, uyku ilaçlarına eşit yahut onlardan daha tesirli olabilir.
Reçeteli ilaçlar: Reçeteli uyku hapları uykuya dalmaya, uykuda kalmaya yahut her ikisine de yardımcı olabilir. Hekimler ekseriyetle birkaç haftadan uzun müddet reçeteli uyku haplarına güvenmeyi önermezler. Lakin birkaç ilaç uzun vadeli kullanım için onaylanmıştır. Reçeteli uyku hapları kimi yan tesirlere neden olabilir yahut alışkanlık yaratabilir, bu nedenle tabiple ilaçlar ve başka mümkün yan tesirler hakkında konuşulması değerlidir.
Reçetesiz ilaçlar: Reçetesiz uyku ilaçları, antihistaminik denen bir küme etken husus içerdiğinden, sistemli kullanım için uygun değildir.
İyi uyku alışkanları edinmek de uykusuzluğun önüne geçebilir. Bunlar şu halde sıralanabilir:
-Düzenli olmak
-Aktif olmak
-Alınan ilaçları denetim etmek
-Gün içindeki kısa uykulardan kaçınmak yahut sınırlamak
-Uyarıcı unsurlardan uzak durmak
-Yatmadan evvel çok besin alımından kaçınmak
-Sıcak bir banyo, kitap okumak ya da yumuşak müzik dinlemek üzere rahatlatıcı yatma ritüelleri oluşturmak
Akut uykusuzluk denilen kısa vadeli uykusuzluk sıkıntıları bazen tedavi gerektirmeyebilir. Ama Kronik uykusuzluk tedavisinde ise, öncelikle uykusuzluğa neden olan altta yatan sıhhat problemlerinin tedavi edilmesi gereklidir. Şayet şüphelenilen hastalıklar tedavi edildikten sonra bile kişi uykusuzluk sorunu ile karşı karşıya kalıyorsa ruhsal kıymetlendirilmesi istenilebilir.
