Beeple / Christie’sBeeple’ın 5 bin modüllük kolajından bir parça
11 Mart tarihi dijital sanat için bir kilometre taşı olarak kayda geçti. Beeple ismiyle bilinen Mike Winkelmann ismindeki sanatçı, büsbütün dijital ortamda olan işini 69.3 milyon dolara satarak, bir sanatkarın hayattayken ulaştığı en yüksek üçüncü sayıya ulaştı. NFT, yani non-fungible token olarak sertifikalanan bu eser, son yılların en ‘çılgın’ trendini de bir sefer gündemin ön sıralarına taşıdı.
Bugün dünyada en çok merak edilen şeylerden biri, internetten kolaylıkla indirilebilen dijital işlerin nasıl milyon dolarlara alıcı bulabildiği…
Burada NFT’ler devreye giriyor, bu nedenle de eserler ‘kripto sanat’ olarak anılıyor.
NFT, tahminen de en âlâ, bir şeyin gerçekliğinin dijital sertifikası olarak tanımlanabilir.
Burada satılan sanat yapıtları, bir fotoğraf ya da heykel üzere fizikî varlığı olan işler değil. Bu yüzden NFT’ler yani ‘dijital sertifikalar’, nadirliği ve sahipliği temsil ediyor.
NFT’ler tıpkı Bitcoin ve öteki kripto para üniteleri üzere, blockchain (blok zinciri) teknolojisini kullanıyor ve yapılan alışverişler bu teknoloji üzerinden kayıt altına alınıyor.
Bu sistem sayesinde, sanatçı müzayede şirketlerini ortadan çıkararak direkt olarak alıcılara ulaşabildiği üzere, satılan dijital yapıtın yine el değiştirmesi üzerinden de komite alabiliyor.
Tam bu noktada şu örneği verebiliriz; yaşayan en değerli ressam olan İngiliz sanatçı David Hockney’nin 2018 yılında bir resmi 90.3 milyon dolara el değiştirdi. Lakin Hockney bu satıştan hiç hisse almadı. Zira 1972 yılında birebir resmi 18 bin dolara satılmıştı.
NFT sayesinde ise dijital sanatkarlar, devam eden satışlardan da yüzde 10’a kadar hisse alabiliyor.
Müthiş sayılara el değiştiren dijital varlıklar ortasında, GIF’ler, müzikler ve görüntüler da bulunuyor.
NFT sertifikalı satışların ulaştığı çılgınlığı, yatırım balonu olarak tanımlayanların sayısı da az değil.
‘SANAT PAZARINDAKİ DEMOKRATİKLEŞMENİN BİR GÖSTERGESİ’
İngiltere’de yaşayan bir 3D sanatkarı olan Uçman Balaban da bu süratli dönüşümü hiç beklemediğini söylüyor, “Yaptığım/ız iş genelde daima meyvesiz bir ağaç üzere geliyordu fakat bu değişim sahiden heyecanlı.” diyor.
Başlıktaki soruyu ise, ‘övünme hakkı’ denilen tanımla bağdaştırarak yanıtlıyor:
“Sanatçıların neden bu hamleye katıldığını anlayabiliyorum ancak koleksiyonerleri buraya çeken şeyi hala anlayabilmiş değilim. Konu internetten kolay kolay indirebilmekten öte sanat tarihine ismini yazdırmak sanırım. Sahip olma isteğinin, fizikî nesnenin önüne geçtiği garip bir vakit diliminde 70 milyon dolara bir dijital eser satıldı”
NFT ile satış rekorunu kıran Beeple’a nazaran, bu dönüşüm, sanat pazarındaki demokratikleşmenin bir göstergesiydi.
CNN’e konuşan 3D sanatkarı, “Bu biraz sürreal bir durum, dijital görselleri satabileceğimi kendi ömrüm mühletince satabileceğimi düşünmemiştim. Artık beni izleyenlere direkt olarak ulaşabiliyorum. Bir aracıya gereksinimim yok. Bunun sanat tarihinde yeni bir periyodun başlangıcı olduğunu düşünüyorum” diyor.
İşleri NFT üzerinden satışta olan sanatçı Uçman Balaban da emsal bir demokratikleşmeyi işaret ediyor:
“Galerilerin, sanat simsarlarının ve kitapların ”sanat ve sanatçı” diye bellediği şeylerden/insanlardan uzaklaşıp herkese eşit baht verilmesi sanırım buradaki kıymetli olan. Aracıları ortadan çıkardığınız noktada işler biraz daha uygun işliyor üzere.”
‘KRİPTO DOLANDIRICILAR’
Ancak internetin tıpkı vakitte çok anonim bir bölge olmasının, açık artırmalar üzerinde şaibe yarattığı görüşü de var. Fiyatların anonim bireylerce yükseltilebileceği görüşüne sahip olanların sayısı hiç az değil.
Blockchain Canavarının Saldırısı (Attack of the 50-foot Blockchain) isimli kitabın muharriri David Gerard, nitekim NFT satan bireylerin, ‘kripto dolandırıcılar’ olduğunu savunuyor:
“Bunlar her vakit oradalardı. Bedelsiz yeni bir sihirli fasülye icat ederek bunu paraya dönüştürmek gayeleri oldu hep”
Kripto sanat pazarının bu kadar süratli yükselmesi “çakılma” mümkünlüğü ile ilgili varsayımlara de neden oluyor.
Christie’s müzayede konutunun eski bir çalışanı olan Charles Allsopp de, NFT alma konseptine mana veremediğini söylüyor.
Allsopp, “Bence buna yatırım yapan beşerler biraz enayiler. Umarım paralarını kaybetmezler” diyor.
BBCNBA KLİPLERİNE ÖDENEN YÜZLERCE MİLYON DOLAR
NFT sertifikalı satışlada yaşanan patlama grafiklere de yansıyor.
Çok sayıda dijital sanatçı, müzik kümesi ve spor kulübü, daha evvel ücretsiz olan dijital eserleri, bu yolla maddi gelire dönüştürebileceklerini keşfetti.
Birçokları NBA’in Top Shot internet sitesini kurması ile yaşanan patlamayı ilişkilendiriyor.
Bu site üzerinden, NBA müsabakalarındaki değerli anlar kısa klipler halinde satışa çıkarılıyor. Kulağa çılgınca geliyor tahminen fakat, örneğin, 22 Şubat tarihinde bir alıcı, LeBron James’in smaç klibine 208 bin dolar ödedi.
Top Shot sitesindeki şu sözler, bu ölçülere mana veremeyen şahıslar için olmalı:
“Her koleksiyon eseri, nadirliğini garanti eden eşsiz bir seri numarası taşıyor ve bu sahiplik blockchain ile garanti altına alınıyor. LeBron James’in efsanevi bir smacının, çıkarılan 49 klibinden, 23’üncüsüne sahip olduğunuzda, buna sahip olan tek kişi siz olursunuz.”
Beş aylık bir ömrü olan sitede şu ana dek 100 bin kadar alıcı, 250 milyon dolarlık alım yaptı.
Fenerbahçeli futbolcu Mesut Özil de geliri yardım kuruluşlarına bağışlanacak bir NFT iştiraki yaparak, kendi sözü ile “geleceği kucakladı”.
A new chapter has begun 🤲🏼💛💙 To embrace the future & salute the past, I’m launching my first @genies NFT drop on Monday at 7pm ET / 1am CET on @niftygateway
S/o @Bosslogic for the artistic collab – with proceeds going to @BigShoe_11 pic.twitter.com/2feQb263Qf
— Mesut Özil (@M10) February 11, 2021
21 Mart’ta sona erecek öteki bir açık artırmada da bu kere NFT ile sertifikalanarak satılacak şey bir tweet.
Twitter’ın kurucularından Jack Dorsey, satışa koyduğu ‘ilk tweet’inin de milyonlarca dolara alıcı bulması bekleniyor.
Peki bazılarına nazaran pandemi nedeniyle daha fazla dijital dünyada olunmasının tetikleyicisi olduğu yorumu yapılan bu patlamanın dumanı dağıldığında geride ne kalacak?
Uçman Balaban’ın buna cevabı, “Pazarın bu altına atak durumu altında patlayacağını lakin bu patlamadan sonra geriye sahiden bu işle uğraşan koleksiyoner ve sanatkarların kalacağı konuşuluyor. Bekleyip göreceğiz.” oluyor.
