Hep aklınızda dönüp duran o sorulara verilmiş bilimsel karşılıkları öğrenmenin tam vakti.
1. Hostesler Yolcuları Karşılarken Neden Ellerini Geriye Götürürler?
Uçağa binerken host ve hosteslerin duruşları hiç dikkatinizi çekti mi? Ellerini genelde daima gerilerinde kavuşturmuşlardır. Hatta kabin içerisinde gezinirken de ellerini yeniden tıpkı formda görürüz. Hatta bu yürüyüşü yaparken, kendilerinin pek de emniyet kemerlerini ya da telefonları denetim ettikleri söylenemez.
Aslında yanıtı çok kolay. Kabin memurları, herkes oturduktan sonra yolcu sayımını yapıyorlar ve bu sırada bu özel sayacı kullanıyorlar.
Bunu yaparken ellerini gerilerinde tutmalarının sebebi de, süreci dikkat çekmeden gerçekleştirmek.
Kaynak
2. Dünya'nın Merkezine Hakikat Kazarak Gitmeye Çalıştığımızda Neler Olur?
Yeri kazarak Dünya'nın öbür ucundan çıkabilecek bir teknolojimiz olsa, biz Dünya'nın merkezine yaklaştıkça tartımız azalır ve merkeze ulaştığımızda tartımız sıfır olur. Yani yerçekiminin tesiri ortadan kalkar.
Diyelim ki canımız sıkıldı ve meskende gerekli araç gerecimiz var. Başladık Dünya'nın merkezine gerçek kazmaya. Biz merkeze indikçe üstümüzde kalan Dünya'nın kütlesi arttığından tartımız giderek azalır ve merkeze vardığımızda Dünya'nın üstümüzde ve altımızda kalan kütleleri eşit olacağından yükümüz sıfırlanır. Güya yerçekimsiz ortamdaymışız üzere hissederiz.
Diyelim ki daha da abarttık ve Dünya'nın merkezinden geçerek öteki ucundan çıkan bir tünel inşa ettik ve içindeki havayı boşalttık. Kendimizi bu tünele özgür düşüşe bıraktığımızda süratimiz merkeze kadar artıp daha sonra yavaşlar ve biz Dünya'nın öteki ucundan tam çıkarken geri merkeze yanlışsız düşmeye başlarız, sonsuza kadar bir o uca bir bu uca düşer dururuz. İşin daha enteresan yanı ise Dünya'nın bir ucundan atlayıp öbür ucundan çıkmanın yalnızca 41 dakika kadar sürecek olması!
Kaynak
3. Bulutlar Çoklukla Beyaz Görünmesine Karşın Neden Yağmur Bulutları Koyu Renktedir?
Havadaki su buharının ağırlaşması sonucu oluşan bulutlar su damlacıkları ve buz kristalleri içerir. Atmosferdeki parçacıkların boyutları görünür ışığın dalga uzunluğuyla kıyaslanabilir ölçektedir ve güneş ışığı atmosferden geçerken mavi dalga uzunluğundaki ışınlar daha fazla saçıldığı için gökyüzü mavi renkte görünür. Bulutları oluşturan su damlacıklarının ve buz kristallerinin boyutları (10 mikrometreyi aşabilir) ise daha büyüktür ve güneş ışığı bulutların içinden geçerken bütün dalga uzunluğundaki ışınlar saçılır. Bu nedenle bulutlar beyaz görünür.
Ancak bulutlar büyüyüp kalınlaştıkça güneş ışınlarının büyük kısmı bulutlar tarafından yansıtılır ve soğurulur. Bu nedenle daha az ölçüde güneş ışığı bulutların alt kısmına ulaşabilir. Yani ağır bulutlar güneş ışığının değerli bir kısmının yerin yüzeyine ulaşmasını maniler. Bu nedenle bulutların yere yakın kısımları daha koyu renkte görünür.
Kaynak
4. Bazen Müzikler Zihnimizde Neden Daima Tekrar Eder?
Bir melodi duyduğumuzda beynin işitmeden sorumlu bölgesi aktifleşir. Melodiyi zihnimizde canlandırdığımızda da, işitsel bir dış uyarıcı olmamasına karşın, beynin tıpkı bölgesi aktifleşir. Ayrıyeten araştırmalar, içine sessiz bir kısım yerleştirilen müzik dinletilen iştirakçilerin beyinlerinde, işitmeden sorumlu bölgenin müzik orta verdiğinde de faal olduğunu gösteriyor. Yani beynimiz şarkıyı duymaya devam ediyormuşuz üzere davranıyor. Bu nedenle beyinde işitsel bilgilerin değerlendirildiği bölge ile bellek, bilhassa de kısa periyodik bellek ortasında bir temas olduğu düşünülüyor. Kısa müddetli bellek, duyu organlarından gelen bilgilerin beyinde kısa periyodik olarak depolandığı kısımdır. Kısa vadeli bellekten sonra bilgiler unutulabilir ya da uzun periyodik belleği oluşturabilir. Aklımıza takılan müziklerin kısa vadeli bellekte depolanan öbür bilgilere nazaran daha fazla kaldığı düşünülüyor. Ekseriyetle yakın vakitte dinlediğimiz müziklerin kısa bir kısmının aklımıza takılması ise bu görüşü destekliyor.
Kaynak
5. İnsanların Parmak İzleri Neden Farklıdır?
İnsanların parmak izlerinin neden birbirinden farklı olduğunu anlamak için parmak izlerinin oluşma sürecine göz atmak gerekir. Bir insanın parmak izleri ana rahmindeyken oluşur. Gebeliğin 10. haftası civarında başlayan süreç 16-17. hafta civarında tamamlanır. Parmak izlerinin biçimini belirleyen, derinin en dış katmanı olan epidermis ile daha içteki katman olan dermis ortasındaki etkileşimdir ve bu etkileşimi belirleyen pek çok etken vardır. Örneğin kan basıncı, kandaki oksijen ölçüsü, hormon düzeyleri, parmaklar ile amniyotik sıvı ortasındaki etkileşim ve fetüsün rahim içindeki hareketleri bu etkenlerden bazılarıdır. Haftalar süren bir süreç boyunca tüm bu etkenlerin iki başka fetüs için tıpkı olması mümkünlük dışı olduğu için insanların parmak izleri birbirinden farklıdır. Birebir genetik bilgiyi taşıyan tek yumurta ikizlerinin parmak izleri bile birbirinden farklıdır.
Kaynak
6. Vücudumuz Dıştan Simetrikken Neden İç Organlarımızın Formu ve Yeri Simetrik Değildir?
Dıştan bakıldığında bedenimizin sağ ve sol kısmı birbirinin tıpkı görünür. Fakat iç organlarımız için tıpkı durum kelam konusu değildir. İç organlar, örneğin kalp, karaciğer, mide hem biçim hem de bulunduğu pozisyon olarak asimetriktir. Bu durum bütün omurgalı canlılar için geçerlidir.
Araştırmalar omurgalı canlılarda, örneğin balıklarda, farelerde iç organların tarafının misal bir gen tarafından denetim edildiğini, bu genin kodladığı proteinlerin organların pozisyonunu belirlediğini gösteriyor. (Her bir proteinin yapısı makul bir genin DNA diziliminin oluşturduğu koda nazaran belirlenir, buna genin proteini kodlaması denir.)
Embriyo erken devirlerinde simetrik bir yapıdadır. Yaklaşık sekiz günlük bir embriyoda -embriyo bu devirde epey kolay bir yapıdadır- sağ-sol eksen oluşmuştur ve orta çizgideki çukur halindeki “nod” ismi verilen yapı organların asimetrik yapıda gelişmesine neden olan sistemlerin merkezidir. Nod üzerindeki tüysü yapıların saat istikametindeki hareketi hücreler ortası sıvının makul istikamete yanlışsız salgılanmasına (nodal akış olarak bilinir) neden olur. Nodal akışın belli bir istikamette daha güçlü olmasının nedeni ise ilgili gen tarafından gerçekleştirilen protein üretiminin nod yapısının her iki tarafında tıpkı olmamasıdır.
Kaynak
7. Bazı Meyveler Toplandıktan Sonra Nasıl Olgunlaşmaya Devam Edebiliyor?
Meyvenin gelişim süreci farklı basamaklardan oluşur. Büyüme basamağında meyve dokusunun kütlesinde ve hacminde 100 kat artış olabilir. Meyvenin yenilebilir hale gelmesini sağlayan olgunlaşma süreci ise meyve azamî büyüklüğüne ulaştıktan ve fizyolojik olarak olgunlaştıktan sonra başlar. Olgunlaşma sürecinde meyvenin dokusunda, kokusunda, tadında ve yapısındaki şeker ölçüsünde değişimler meydana gelir. Bu süreçte hücre duvarı parçalanır, nişasta olarak depolanan karbonhidratlar daha kolay ve suda çözünebilen şeker çeşitlerine (örneğin früktoz) dönüşür.
Meyveler olgunlaşma süreçlerindeki geçirdikleri değişimlere nazaran, toplandıktan sonra olgunlaşmaya devam eden (klimakterik) ve toplandıktan sonra olgunlaşmaya devam etmeyen (klimakterik olmayan) meyveler olarak iki kümeye ayrılır.
Fizyolojik olarak olgunlaşan meyvelerde teneffüs suratı yüksektir ve doku yaşlanmaya başladıkça teneffüs suratı yavaş yavaş azalır. Teneffüs, fizyolojik olarak olgunluğa ulaşan meyvelerdeki kompleks moleküllerin daha kolay moleküllere dönüşmesini ve bu süreçte gerçekleşen biyokimyasal yansımalar için gerekli olan gücün üretilmesini sağlar.
Klimakterik olmayan meyvelerde (örneğin üzüm, çilek) koparıldıktan sonra teneffüs suratı azalır ve olgunlaşma durur. Klimakterik meyvelerin (örneğin muz, elma) olgunlaşma sürecinde ise etilen hormonu tesirlidir. Bu cins meyvelerin olgunlaşma sürecinde etilen düzeyinde ve teneffüs suratında ani bir artış olur, bu süreç meyve koparıldıktan sonra da devam edebilir. Zira meyve ana bitkiden su ve besin sağlayamamasına karşın metabolik olarak hala etkindir. Bu nedenle meyve koparıldıktan sonra da teneffüs ve olgunlaşma devam eder.
Kaynak
8. Neden Yıldızlar Geceleri Yanıp Sönüyormuş Üzere Görünür?
Yanıp sönme üzere algıladığımız durum aslında yıldızların parlaklığında çok kısa vakit aralıklarında ortaya çıkan değişimlerdir. Geceleri gökyüzüne baktığımızda yıldızların yanıp sönüyormuş üzere görünmesinin nedeni Dünya’nın atmosferinde, sıcaklık değişimleri nedeniyle meydana gelen düzensizliklerdir. Aslında yıldızlar daima olarak ışık yayar. Yani uzaydaki bir astronot, yıldızları daima tıpkı parlaklıkta görür.
Yıldızlardan gelen ışınlar Dünya’nın atmosferinde hareket ederken farklı yoğunluktaki ve sıcaklıktaki bölgelerden geçerken farklı oranlarda taraf değiştirir. Yıldızdan gelen ışınların büyük oranda saçıldığı durumda yıldız kaybolmuş üzere görünürken, saçılma oranı düşükse daha parlak görünür. Bu da yıldızların gökyüzünde yanıp sönüyormuş üzere algılanmasına neden olur.
Kaynak
9. Buz Neden Bazen Cildimize Yapışır?
Buza dokunduğumuzda bedenimizden yayılan ısı buzun kısmen erimesine neden olur. Bu durumda cildimizle buz ortasında ince bir su katmanı oluşur. Suyun ısı iletkenliğinin yüksek olması nedeniyle buz erimiş haldeki sudan ısı alarak suyun tekrar donmasını sağlar. Bu durumda cildimiz buza yapışabilir.
Cildimizin yüzeyindeki ter gözeneklerine, girintilere ve çıkıntılara yayıldıktan sonra tekrar donan su, buzun cildimize sıkıca tutunmasını sağlar. Bilhassa cildimizin nemli olduğu durumlarda cildimizin yüzeyindeki su molekülleri de donduğundan buz cildimize daha güçlü bir formda yapışır.
Kaynak
10. Nem Neden Yazın Havanın Daha Sıcak Hissedilmesine Sebep Olur?
Yazın nem oranının yüksek olduğu yerlerde hava sıcaklığını olduğundan daha yüksek hissederiz. Ter, bedenden ısı alarak buharlaşırken bedenin soğumasına yardım eder. Şayet ortamdaki nem oranı yüksekse buharlaşma daha yavaştır. Bu nedenle nem oranındaki artış bedenin terlemeyle ısı kaybetmesini, münasebetiyle soğumasını mahzurlar.
Kışın nem oranı yüksek olan yerlerde hava sıcaklığını olduğundan daha düşük hissetmemizin nedeni ise farklıdır. Hava cildimize direkt ya da kıyafetlerimizden geçerek temas edebilir. Havadaki nem oranı yüksek olduğunda cildimize temas eden nem ölçüsü da artar. Suyun ısı iletkenliği havadan daha yüksektir. Bu nedenle nem oranı yüksek hava -kışın hava sıcaklığı çoklukla beden sıcaklığından daha düşük olduğu için- ısının bedenimizden etrafa daha kolay yayılmasına neden olur.
Suyun ısı kapasitesi (yani suyun sıcaklığını 1°C yükseltmek için gerekli ısı miktarı) havanınkinden daha yüksek olduğundan, nem oranı yüksek havanın sıcaklığını değiştirmek için gerekli ısı ölçüsü kuru havaya nazaran daha fazladır. Bu nedenle nem oranı yüksek yerlerde gündüz ve gece sıcaklıkları ortasındaki fark çok büyük değildir.
Kaynak
11. Neden Yürürken Kollarımızı Sallarız?
2009 yılında yapılan bir araştırmada yürürken kolların sabit tutulması durumunda, olağan bir formda sallandığı -yani sağ ayakla ileri gerçek adım atıldığında sol kolun ileri yanlışsız hareket etmesi, sol ayakla ileri hakikat adım atıldığında sağ kolun ileri gitmesi- duruma nazaran %12 daha fazla güç harcandığı anlaşıldı.
Yürüyüş esnasında kolların sallanmasının sebebinin, bacakların hareketi nedeniyle bedenin üst kısmında ortaya çıkan dönme tesirinin dengelenmesi olduğu düşünülüyor. Lakin bu tesir yalnızca sağ ayağın sol kolla, sol ayağın da sağ kolla uyumlu halde hareket ettiği durumda ortaya çıkıyor. Araştırmalar sağ ayak ile sağ kol, sol ayak ile sol kol birlikte hareket ettiğinde olağan yürüyüşten %26 daha fazla güç harcandığını gösteriyor.
Kaynak
12. Kekeme Beşerler Nasıl Takılmadan Müzik Söyleyebiliyor?
Bu durumun nedeninin, konuşma sırasında beynin sol tarafı aktifken, sayı saymak ya da bilinen bir şarkıyı söylemek üzere mantıksal bir düşünme süreci gerektirmeyen kelamlı sözlerde beynin yüklü olarak sağ tarafının faal olması olduğu düşünülüyor.
Benzer davranışsal özellikler olarak görülseler de konuşma ve müzik söyleme aslında beyinde büsbütün tıpkı sistemlerle ortaya çıkmıyor. Beynin konuşma sırasında aktif olan kimi kısımlarının müzikle ilgili birtakım fonksiyonların gerçekleşmesi sırasında da faal olduğu biliniyor. Lakin araştırmalar müzik söylerken beynin sağ tarafının da aktif olduğunu gösteriyor.
Kekemeler müzik söylemenin dışında fısıldarken ve kendi seslerini duymadıklarında da takılmadan konuşabiliyor. Konuşma sırasında beyin kulaktan gelen işitsel dataları, ses tellerinin ve ağız hareketlerinin denetim edilmesinde kullanıyor. Olağanda bu duyusal bilgiler beynin sol tarafındaki premotor kortekste birleştiriliyor. Birtakım bilim insanları kekemeliğin nedeninin konuşma süreçlerinde ortaya çıkan bir sorun değil, beynin sol tarafındaki bir bozukluk sonucu duyusal dataların gerçek biçimde birleştirilememesi olduğunu düşünüyor.
Kaynak
