Birçok hastalık sonucu gelişen ve komplesk bir hastalık olan Pulmoner hipertansiyon (PH), akciğer damarlarında kan basıncı artışı ile seyreden, vaktinde gerçek tedavi edilmediği taktirde kalp yetersizliği ve vefatla sonuçlanan önemli bir kalp–akciğer dolanım bozukluğudur.
PULMONER HİPERTANSİYON İLE YÜKSEK TANSİYON FARKI
Herhangi bir tansiyon aletiyle ölçümü yapılabilen ve yapılan bu ölçümlerle tanısı konulabilen, toplumda epeyce sık görülen yüksek tansiyonla karıştırılmaması gerektiğini aktaran Türk Kardiyoloji Derneği–Pulmoner Vasküler ve Erişkin Doğumsal Kalp Hastalıkları Çalışma Grubu Başkanı ve Fırat Üniversitesi Kardiyo-Pulmoner Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Mehmet Akbulut, “Pulmoner hipertansiyon tabiatı gereği epeyce kompleks bir hastalık olup; kesin tanısı yalnızca bu mevzuda uzman merkezlerde, kalp kateterizasyonuyla (anjiyografik yöntemle) konulur. Basınç yüksekliğinin olduğu akciğer damar bölgesine nazaran hemodinamik olarak üç; pulmoner hipertansiyona sebep olan etkenlere nazaran ise, klinik olarak beş formu vardır” dedi.
KADINLARDA ORAN DAHA FAZLA
Dünyada pulmer hipertansiyona ait dataların kâfi olmadığına değinen Prof. Dr. Akbulut, “Dünya genelinde milyonlarca insanın bu hastalığın pençesinde olduğu düşünülmektedir. Her yaş kümesindeki insanı etkileyebilen Pulmoner hipertansiyon; erkeklere göre bayan cinsiyette 1.8 kat daha fazla görülür” dedi.
HASTALIĞA NEDEN OLAN ETKENLER
Pulmoner hipertansiyona birden fazla hastalığın neden olabileceğini aktaran Prof. Dr. Akbulut şöyle konuştu:
“Pulmoner hipertansiyona sebep olan hastalıklar tıpkı vakitte, klinik olarak birbirinden farklı beş küme pulmoner hipertansiyon formuna da yer hazırlarlar.Pulmoner hipertansiyonun birinci formu akciğer atardamarlarının direkt etkilendiği ya da sertleşme, hasarlanma, daralma üzere problemlerin meydana geldiği ve Pulmoner arteriyel hipertansiyon (PAH) olarak isimlendirilen formdur.
– Bu form, nedenini hala açıklayamadığımız kimi etkenlerle birlikte, birtakım gen bozukluklarının meydana geldiği genetik bozukluklar ilaç ve toksinler, bağ dokusu yani romatizmal hastalıkları, doğuştan kalp hastalıkları, karaciğer hastalıkları ve kimi viral ya da HIV, şistomiyazis üzere paraziter enfeksiyonlar sonucu geliştiği düşünülmektedir. Bununla birlikte Pulmoner hipertansiyonun ikinci formu sol kalp hastalıkları; üçüncü formu akciğer hastalıkları ve/veya hipoksi yani düşük oksijen seviyesi; dördüncü formu kronik tromboembolik olaylar (akciğer damarlarının pıhtı ile tıkanması durumu) ya da pıhtı dışı tümörlerin meydana geldiği akciğer damar tıkanıklıkları ve beşinci formu ise düzeneğini hala tam olarak açıklayamadığımız etken ya da etkenler sonucu geliştiği varsayım edilmektedir.”
BU BELİRTİLER VARSA DİKKAT!
Pulmoner hipertansiyonun belirtilerini aktaran Prof. Akbulut, hastaların en çok nefes darlığı, yorgunluk, göğüs ağrısı, ödem, baş dönmesi, çarpıntı ve ses kısıklığı üzere şikayetlerden yakındığını söyledi.
Akbulut, “Bununla birlikte hastaların muayenelerinde boyun damarlarında genişleme, kalp seslerinde düzensizlik, karında şişkinlik, bacak ve ayaklarda ödem ve bilhassa eforla dudak ya da parmak uçlarında morarma üzere dikkat cazip bulgulara da rastlanır” sözlerini kullandı.
Belirtilerin ve muayenede gözlemlenen bulguların diğer kalp-damar hastalıklarında ve astım ya da KOAH üzere öteki hastalıklarda da görüldüğünü söyleyen Akbulut, bu belirtilerin görülmesiyle birinci akla pulmoner hipertansiyonun gelmesi gerektiğini aktararak hastaların vakit kaybetmeden pulmoner hipertansiyon konusunda uzman bir merkeze başvurmalarını söyledi.
Pulmoner hipertansiyonun teşhisi konulması tarafında gidilmesi gereken ilgili alanlara değinen Akbulut, “Pulmoner hipertansiyon karakteristik olarak birbirinden büsbütün farklı, pek çok hastalık sonucu geliştiği için, tabiatı gereği epeyce kompleks bir hastalıktır. Bu nedenle teşhis ve tedavi sürecinde, başta kardiyoloji ve göğüs hastalıkları olmak üzere, iç hastalıkları (romatoloji, hematoloji, gastroenteroloji, nefroloji, endokrinoloji) kalp-damar cerrahisi, göğüs cerrahisi, genetik, radyoloji, nükleer tıp ve pediatri üzere pek çok uzmanlık alanının koordineli bir halde birlikte çalışmasını mecburî kılar” dedi.
ERKEN TEŞHİS TEDAVİYİ MÜMKÜN KILIYOR!
Günümüzde her pulmoner hipertansiyon formuna has, hastaların hayat kalitesini ve hayatta kalma müddetlerini değerli ölçüde uygunlaştıran, pek çok ilaç ve cerrahi tedavi seçenekleri bulunduğunu aktaran Prof. Dr. Mehmet Akbulut, “Özellikle kronik tromboembolik olaylar (akciğer damarlarının pıhtı ile tıkanması) sonucu gelişen pulmoner hipertansiyon dördüncü formunda uygulanan tedavi yaklaşımları birçok hastada kür sağlayacak niteliktedir. Bununla birlikte uygulanan tedavi stratejilerinin etkinliklerinin denetimi için, ömür uzunluğu her 3-6 ayda bir, tüm hastalar tekrar değerlendirmeye alınmalıdırlar. Bazen tüm uğraşlara karşın hedeflenen seviyede düzgünleşme ulaşılmayabilir. Bu türlü durumlarda ise son deva olarak akciğer ve/veya akciğer-kalp nakli düşünülür” dedi.
NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Pulmoner hipertansiyonlu hastaların dikkat etmesi gereken en değerli durumların neler olduğunu açıklayan Prof. Dr. Mehmet Akbulut, şöyle konuştu:
“Doğurganlık çağındaki tüm PH’lı hastalar, muhtemel bir gebeliğe karşı uygun bir doğum denetimi formülü kullanmalıdırlar. Bu hastalarda gelişebilecek mümkün bir gebelik hem anne için hem de bebek için birçok vakit ölümcül seyretmektedir.
Grip ve zatüre enfeksiyonlarına karşı, periyodik olarak aşılanmalıdırlar. Ortaya giren her enfeksiyon hastalığın ilerlemesine neden olur.
Konunun uzmanı fizyoterapistler nezareti altında, ferdi idman programları uygulamalıdırlar. Periyodik olarak uygulanan kişisel antrenman programlarından elde edilen fayda, 25 ilacın kullanımından elde edilecek faydadan daha yüksektir.
Özellikle yüksek riskli hastalar (Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran fonksiyanel kapasiteleri III-IV üzere yüksek olan hastalar) ile, kan oksijen düzeyi daima düşük olan hastalar, uçak seyahatleri sırasında oksijen tedavi takviyesi almalıdırlar.
Cerrahi müdahale gereksinimi olduğu durumlarda, mümkün olduğunca genel anestezi yerine lokal (epidural) anestezi tercih etmelidirler.”
